Referenties

Transparant en gedegen cultuuronderzoek

Een sterke wij-zij-cultuur tussen een deel van het team en de schoolleiding. Dat was de situatie waarmee bestuurder Joost Visser zich in 2023 zag geconfronteerd op één van zijn scholen. Als eerste stap richting een oplossing vroeg hij Chris Zitter om een cultuuronderzoek uit te voeren.

‘Zo’n wij-zij-cultuur is een gevoelige situatie die van alle betrokkenen veel energie vraagt. Dat wil je niet, want je wilt dat ieders focus op het onderwijs kan liggen. Als bestuurder wilde ik weten: wat is er precies aan de hand en wat is er nodig om tot een oplossing te komen? Omdat ik behoefte had aan objectivering heb ik Chris Zitter gevraagd een cultuuronderzoek te doen.

Methodische aanpak

Om elke schijn van partijdigheid te vermijden, is Chris van meet af aan transparant en methodisch te werk te gaan. Voor het onderzoek heeft zij het team uitgelegd hoe zij te werk zou gaan. Om een representatief beeld te krijgen van de situatie heeft zij met een representatieve afspiegeling van de medewerkers gesproken. Ook heeft ze een klankbordgroep samengesteld, met daarin de interim-rector, een teamleider en een aantal andere teamleden. Haar eindrapport heeft ze gepresenteerd aan de hele school. Hierin stonden uiteenlopende aanbevelingen, bijvoorbeeld over de professionele cultuur, de manier waarom mensen elkaar aanspreken en bejegenen en de zorgvuldige omgang met emoties. Chris had ook voor mij als bestuurder een aantal duidelijke aanbevelingen.

Gedeelde verantwoordelijkheid

Kort na de presentatie van het rapport zijn we met de aanbevelingen aan de slag gegaan. Tijdens een speciale dag, bedoeld als aftrap, zijn we met het hele team behoorlijk de diepte ingegaan en werden er bijvoorbeeld ook bepaalde situaties uitgespeeld. Dat was een pittige dag, met een grote betrokkenheid van iedereen. Het is heel positief dat mensen zich verantwoordelijk voelen om bij te dragen aan de oplossing.

Ruimte voor nieuwe stappen

Ik vind dat Chris een goede, constructieve bijdrage heeft geleverd. Omdat ze zo’n plezierig en open persoon is, voelen mensen zich uitgenodigd om hun verhaal te vertellen. In het proces zijn mensen gehoord en hebben zij zich naar elkaar kunnen uitspreken. Dat heeft eraan bijdragen dat er oud zeer is opgeruimd en dat we nu weer volgende stappen kunnen zetten.’

Joost Visser, bestuurder CVO Noord- en West Fryslân

Ik ben sterker en mondiger geworden

Lauren kon in bepaalde situaties nog wel eens emotioneel reageren. Tranen lagen vaker op de loer dan ze wilde. Door de coaching van Chris Zitter heeft ze geleerd om professioneler en zakelijker te reageren en tegelijkertijd dicht bij zichzelf te blijven.

‘Mijn gezin met jonge kinderen laat zich wel eens moeilijk combineren met mijn baan als leerkracht. Als je parttime in het onderwijs werkt, weet je dat je regelmatig op je vrije dagen terug moet komen voor vergaderingen, studiedagen, kamp, noem maar op. Meestal is dat geen probleem, maar eind vorig schooljaar stoeide ik daar echt wel mee en ging ik ook slechter slapen. Mijn directeur pikte dat signaal op en vroeg of het misschien een idee was om me te laten coachen.

Gevoel van onmacht

In het coachingstraject met Chris Zitter werd mijn belangrijkste ontwikkelvraag al snel duidelijk: mijn emoties onder controle houden in situaties waarin ik me onmachtig voel. Tijdens de coachingssessies kreeg ik vaak ‘huiswerk’: theoretische achtergrondinformatie om door te lezen en toe te passen in mijn dagelijkse werk. In een volgende sessie kwamen we daar dan op terug. Een van de onderwerpen waarover we veel gesproken hebben, is feedback geven.

Professioneel feedback geven

Door het gebruik van bepaalde technieken lukt het me inmiddels veel beter om zakelijker en professioneler te reageren en feedback te geven. Ik herinner me bijvoorbeeld een gesprek met mijn directeur over het bezoek aan het ziekenhuis met mijn jongste kind op een werkdag. Mij leek het logisch dat ik daar vrij voor zou krijgen, mijn directeur dacht daar anders over. Ook al werden we het niet eens, ik ben blij dat ik het gesprek op een volwassen en professionele manier heb kunnen voeren.

Mondiger geworden

Chris coacht op een heel fijne, persoonlijke en laagdrempelige manier. Ze heeft me inzicht gegeven in mijn drijfveren en in de dingen die mij maken tot wie ik ben. Voorheen hield ik nogal eens mijn mond dicht, ik liet me niet zo gelden. Chris heeft me op een goede manier mondiger gemaakt. Ik kom meer voor mezelf op, ik kan zeggen wat ik denk en voel zonder dat de emoties me bij de keel grijpen. Ik voel me sterker, daar ben ik Chris heel dankbaar voor.’

Lauren, docent 

Grensoverschrijdend gedrag begrenzen

Elisabeth van Eck werkt sinds zo’n vijf jaar als onderwijsassistent in het praktijkonderwijs. Aanvankelijk met veel plezier, totdat ze een collega krijgt met wie de samenwerking totaal spaak loopt. Coaching leerde haar om grenzen te benoemen en te bewaken. Nu gaat Elisabeth elke dag weer lachend naar haar werk.

“Na tien jaar op een kinderboerderij te hebben gewerkt, heb ik de switch gemaakt naar het praktijkonderwijs. Dit type onderwijs trekt me erg aan, omdat je werkt met leerlingen die moeilijk een plek kunnen vinden in de maatschappij. Aanvankelijk liep het heel goed totdat ik een collega-onderwijsassistent kreeg waarmee het qua samenwerking en op persoonlijk vlak totaal niet ging. Hij ging voortdurend mijn grenzen over. Als ik tegendruk bood, werd hij heel boos. Hij schreeuwde tegen me en was fysiek intimiderend. Het had een enorme impact op mijn gemoedsrust. Ik sliep slecht, had nachtmerries en ging met het lood in mijn schoenen naar mijn werk. Uiteindelijk liep het zo hoog op, dat de school besloot dat wij allebei moesten meedoen aan een coachingstraject. Zo kwam ik bij Chris terecht.

De coaching had al snel de juiste focus: hoe bewaak ik mijn grenzen en maak ik duidelijk dat het gedrag van mijn collega niet door de beugel kan? Voorheen nam ik heel veel werk van hem over om de lieve vrede te bewaren. Chris heeft me handvatten gegeven om op een professionele manier mijn grenzen aan te geven. Ook heb ik geleerd om met mijn leidinggevende duidelijk te communiceren over de situatie. Doordat ik anders ging communiceren, werden zaken ook voor anderen inzichtelijk. Voorheen werden mijn signalen nog wel eens gemist.

In het hele proces heb ik veel steun van Chris ervaren. Ik voelde me volledig vrij om te vertellen wat er in me omging; daar gingen we dan samen mee aan de slag. Chris hielp me te reflecteren op situaties waar ik tegenaan liep. Ze heeft me veel inzicht gegeven in menselijk gedrag en communicatiestijlen en dankzij de ademhalingsoefeningen die ze me leerde, kon ik ook in lastige situaties weer tot rust komen. Dankzij de coaching sta ik steviger in mijn schoenen. De bewuste collega heeft de organisatie inmiddels verlaten, dat was een enorme opluchting. Ik zit weer lekker in mijn vel en ga ik met veel plezier naar mijn werk. Dat is super fijn!”

Elisabeth van Eck, onderwijsassistent PRO Almere

‘Toen de school mij coaching aanbood, heb ik die kans direct aangegrepen en wilde ik eruit halen wat erin zat. Aan het begin van het traject heb ik een aantal leervragen geformuleerd. Een van de punten die ik me afvroeg, is of ik duidelijk genoeg ben richting de leerlingen. Geef ik in de communicatie helder aan wat ik wil dat ze doen, hou ik me daaraan en geef ik daarbij bijvoorbeeld ook mijn eigen grenzen aan? Het coachingstraject heeft bijna anderhalf geduurd. In die periode heeft Chris onder andere drie keer video-opnames gemaakt in mijn klas. In de nabespreking gingen we steeds met kleine stukjes van die beelden aan de slag, met de momenten waarop er iets positiefs of juist iets negatiefs gebeurde. Door het bekijken van die beelden zag ik beter wat er in de klas gebeurde. Op basis van die fragmenten kwamen we tot goede en diepe gesprekken, bijvoorbeeld over mijn normen, waarden en overtuigingen als docent. Want die neem je allemaal mee in je manier van lesgeven.

Het is prettig om te merken dat Chris echt goed luistert en weinig oordeelt. Zij zorgde ervoor dat ik me steeds veilig voelde. Die gesprekken heb ik als heel waardevol ervaren, ze hebben mij aan het denken gezet en bijgedragen aan mijn ontwikkeling. Ik denk dat ik nu sterker voor de klas sta.

Chris is goed in staat om dingen uit te leggen aan de hand van bepaalde theoretische concepten, modellen of ideeën van experts. Ze neemt een enorme hoeveelheid kennis en ervaring mee, maar je merkt ook dat ze moeite doet om overal en nergens informatie vandaan te helpen die jóu verder helpt. Op een gegeven moment kwam ze met een documentaire over het gedrag van wolven. Dat sprak mij, als docent plant en dier, natuurlijk erg aan. Daarmee sloot ze echt aan bij mij interesses en vakgebied. Dat is leuk!’

Marc, docent praktijkonderwijs

Van start met de nodige reserves

Paul Brouwer staat al 22 jaar voor de klas als zijn leidinggevende hem vertelt dat er diverse ontwikkelpunten zijn waaraan hij met Chris Zitter moet gaan werken. De reserves waarmee hij het opgelegde coachingstraject inging, waren letterlijk binnen twee minuten verdwenen.

“De voorgeschiedenis van dit coachingstraject is best bijzonder. Ik wilde graag de masteropleiding Learning and Innovation gaan volgen, omdat ik het idee heb dat we op een andere manier onderwijs moeten gaan geven. Er zijn zoveel nieuwe inzichten, bijvoorbeeld over het puberbrein en de ontwikkeling van kinderen. Daar wilde ik iets mee doen.

Opgelegde coaching

Helaas stemde de school niet in met deze masteropleiding. Er werd gezegd dat ik eerst aan een aantal eigen ontwikkelpunten moest werken. De school wilde dat ik dat samen met Chris Zitter zou gaan doen. Hoewel ik openstond voor coaching – je kunt daar altijd iets van leren – vond ik het vervelend dat ik niet zelf een coach kon kiezen. Bij de start van het traject stond Chris dus eigenlijk al één-nul achter.

Boosheid en frustratie

Mijn reserves waren echter binnen twee minuten volledig verdwenen. Bij Chris voelde ik direct een klik en vertrouwen. Samen zijn we met mijn ontwikkelpunten aan de slag gegaan. Die lagen vooral op het gebied van boosheid en frustratie die af en toe bij me komt bovendrijven. In de gesprekken hebben we onderzocht welke zaken mij triggeren, wanneer ik boosheid voel en hoe ik daarmee omga. Chris gaf me ook een soort ‘mini-colleges’, bijvoorbeeld over Deep Democracy en hiërarchische verhoudingen binnen een groep leerlingen. Zij zette mij dikwijls op het spoor van literatuur of YouTube-filmpjes.

Rust gevonden

Ik kijk met een goed gevoel terug op het traject. Chris kan situaties goed analyseren en doorgronden en komt in gesprekken snel bij de pijnpunten. Het lukt mij nu veel beter om de processen in de klas met enige afstand te observeren en meer secundair te reageren. Dat geeft rust. Voor de masteropleiding kwam trouwens alsnog toestemming. De coaching en de opleiding versterkten elkaar en hebben me gebracht waar ik naar op zoek was.”

Paul Brouwer, docent Dockinga College

Dichter bij mijn gevoel

‘Ieder mens zou de ambitie moeten hebben om te groeien. De coaching van Chris bood mij de mogelijkheid om aan een aantal ontwikkelpunten te werken. Gedurende het traject kwamen we regelmatig bij elkaar. Dan hadden we een gesprek van ca.anderhalf uur waarin we heel gezellig over van alles en nog wat praatten maar ondertussen wel tot de kern van de zaak kwamen.

We hebben onder meer aandacht besteed aan mijn drivers en aan de manier waarop ik in verbinding sta met anderen. Een van mijn drivers is sterk zijn. Op zich is dat een hartstikke mooie driver. Iedereen mag tegen mij aanbotsen, ik bescherm wat achter me staat. Maar wat ik op zo’n moment nou zelf voel en vind, blijft voor de mensen om me heen nogal eens onzichtbaar. Dat kan in de communicatie een storend element zijn. Door de coaching ben ik me hier veel meer bewust van geworden. Nu doe ik gedurende de dag regelmatig een soort interne check: wat ervaar ik nou in dit gesprek en hoe kan ik zorgen dat ik dat gevoel op een goede manier uit? Duidelijk uitspreken wat ik voel, draagt bij aan de verbinding met de teamleden. Het zorgt ervoor dat zij zich meer gezien en gehoord voelen en het versterkt de samenwerking.

In het coachingstraject hebben we ook gewerkt aan ‘het zetten van de aap op de juiste schouder’, zoals Chris dat zegt. Soms hebben mensen de neiging om bepaalde zaken bij mij als leidinggevende neer te leggen. Als leidinggevende kan ik mensen uiteraard wel begeleiden en coachen maar het gaat erom dat zij zelf de verantwoordelijkheid nemen voor de dingen die ze willen. Voor mij was dat dus een belangrijke leervraag: hoe kan mijn communicatie eraan bijdragen dat iemand zelf de lead neemt?

De coaching heeft ongeveer een half jaar geduurd. Ik denk dat er een ontwikkeling in gang is gezet waar ik nu verder aan werk. Ik ben blij met de manier waarop Chris mij heeft gecoacht. Zij heeft een warme persoonlijkheid en is altijd vrolijk, vriendelijk, scherp en geduldig. Ik denk dat dit proces zeker heeft bijgedragen aan mijn effectiviteit als leidinggevende.’

Wouter, teamleider bovenbouw havo/vwo

Een veelzijdige, ervaren en ontwapenende coach die in staat is om een constructieve bijdrage te leveren aan de ontwikkeling van medewerkers. Dit is wat schoolleider Jerry Djoegan zegt over Chris Zitter. De afgelopen jaren zette hij haar voor uiteenlopende coachingstrajecten in.

‘Zo’n vier jaar geleden ben ik via een collega-directeur in contact gekomen met Chris Zitter. Ik zocht een coach en hij was uitermate tevreden over haar. Chris heeft inmiddels verschillende leerkrachten gecoacht van de scholen waarvoor ik verantwoordelijk ben. Soms was er sprake van een opgelegd traject, soms kwam de coaching voort uit de behoefte van de leerkracht zelf. Ik vind het belangrijk dat Chris met deze uiteenlopende coachingsvraagstukken uit de voeten kon. Die veelzijdigheid is een sterk punt.

Als de coaching van een leerkracht zelf uitgaat, heb ik geen bemoeienis met de leervraag. Bij een opgelegd coachingstraject is dat anders. Dan benoem ik waar hiaten zitten in iemands functioneren en geef duidelijk aan wat ik binnen welke termijn verbeterd wil zien. Dan hebben we het dus over een directieve opdracht. In een dergelijk traject kan het bijvoorbeeld gaan om het kanaliseren van emoties, het professioneel handelen of het omgaan met het systeem en de organisatie.

Ik vind Chris in haar manier van werken heel zuiver, ethisch en fatsoenlijk. Om de integriteit van het coachingstraject te waarborgen, koppelt ze alleen op hoofdlijnen aan mij terug. Die integriteit siert haar en wordt door de gecoachte leerkrachten ook gewaardeerd. Ook de communicatie en expertise van Chris wordt door hen als ontzettend professioneel ervaren. In haar voorkomen is Chris ontwapenend en uitnodigend.

Bij de voorlopige afronding van een coachingstraject spreken we altijd een strippenkaartsysteem af. Op het moment dat een gecoachte leerkracht naderhand behoefte heeft aan contact of hulp, is Chris daarvoor beschikbaar. Een half jaar na afronding van de coaching hebben we doorgaans een afsluitend gesprek en ronden we het traject definitief af.’

Jerry Djoegan, schoolleider primair onderwijs